Bánh gai – Đặc sản quê lúa Thái Bình

Với 400 năm lịch sử làng nghề, thôn Đại Đồng, xã Tân Hoà, huyện Vũ Thư, tỉnh Thái Bình được coi là quê hương của bánh gai. Trước kia, bánh gai Đại Đồng chưa phải là một loại hàng hóa mà chỉ được người dân làm vào mỗi dịp lễ tết, hội làng. Trẻ em, người già thế hệ xưa cứ tương tư mãi về thức quà thơm ngon, ngọt ngào mà chỉ những dịp đặc biệt mới có điều kiện để thưởng thức.

Nguyên liệu tạo thành bánh gai vốn không hề khó kiếm mà toàn sản phẩm đồng quê đâu đâu cũng sẵn như lá cây gai, gạo nếp, vừng, lạc, đậu xanh, bí đao, cùi dừa, đường, thịt lợn… Tuy nhiên, quy trình làm bánh khá phức tạp, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm của người làm bánh.

Công đoạn trước tiên là làm cùi bánh. Lá gai tươi tuốt lấy phần thịt, bỏ gân và cuống, phơi nắng thật khô, giòn. Trước khi đem nghiền thành bột phải ngâm lá trong nước, ngâm càng lâu sau này bánh càng mềm nhưng không ngâm quá một ngày. Lá ngâm được vớt ra, thái nhỏ cho vào nồi luộc khoảng 12 giờ đồng hồ thì đổ lá rửa lại lần nữa, cho lên giàn ép kiệt nước rồi xay thành bột đen nhuyễn. Gạo nếp đem vo sạch rồi ngâm vài tiếng cho mềm mới đổ ra, để ráo nước rồi đem xay thành bột mịn. Đường dùng làm bánh phải là đường trắng, nếu là đường phên phải đập nhỏ. Bột lá gai, bột gạo nếp cùng với đường được nhào với nhau bảo đảm cho vỏ bánh mịn màng có màu óng như thạch.

Tiếp theo là làm nhân bánh. Đậu xanh vỡ hạt đem ngâm nước, đãi sạch vỏ, đồ cho chín rồi giã nhuyễn. Mỡ lợn dày khổ, mứt bí đao thái nhỏ như hạt lựu. Tất cả các thứ trên đem trộn đều với đường, lạc và hạt sen thành những nắm to nhỏ tuỳ theo cỡ bánh định làm.

Sau khi nặn bánh người ta lăn bánh vào mỡ nước một lượt rồi rắc vừng lên trên cùi bánh để bánh được bóng, bóc lá không bị sát và có độ ngậy khi ăn. Bánh gai được gói bằng lá chuối khô. Bánh được xếp vào trong chõ hấp theo cặp, bụng áp vào nhau, hướng khe lá xuống đáy chõ để hơi nóng vào thấu. Hấp cách thuỷ cho chín khoảng hai giờ đồng hồ tính từ lúc nước sôi.

Bánh gai là thức quà nguội vì khi ăn nóng, vỏ bánh sẽ dính vào lá, vào tay. Được làm từ những nguyên liệu đồng quê nhưng lại có hương thơm quyến rũ, vị béo, ngậy, đặc biệt vị ngọt vừa thanh vừa đậm khó quên, bánh gai là thứ quà quê mộc mạc cho du khách mua về làm quà mỗi dịp ghé thăm quê lúa Thái Bình.